dr Letas Palmaitis
NOWE BADANIA NAD JĘZYKIEM STAROPRUSKIM
Pierwszym centrum badań nad językiem staropruskim był uniwersytet
królewecki, którego ostatnim wielkim prusystą był małolitwin Georg
Gerullis, autor słynnej pracy „Staropruskie nazwy miejscowości“ (1922).
W tym samym czasu powstaje nowe centrum w Rydze dzięki wielkiemu
Janowi Endzelinowi, który jest autorem modernego badania „Język
staropruski“ (1943). Po zniszczeniu Prus Wschodnich razem
z uniwersytetem króleweckim i do śmierci Jana Endzelina w 1961 roku
centrum bałtyckiego językoznawstwa oraz prusologii był w Rydze. Ale już
w tym samym dziesięcioleciu pojawili się nowe siły na uniwersytecie
wileńskim, a mianowice Jonas Kazlauskas i Vytautas Mažiulis.
Od 1965 r. wychodzi czasopismo „Baltistica“, które zostało
teoretyczną podstawą założenia na uniwersytecie wileńskim Katedry
języków bałtyckich, a później – organizowania międzynarodowych
kongresów bałtystycznych. Niezależnie zaczęł pracować nad językiem
staropruskim i słynny indoeuropeista a sławista Władymir Toporow
w Moskwie. Moim zdaniem, to wywierało wpływ i na rozwój bałtyckiego
językoznawstwa w Polsce.
Zrozumiałe Polska i raniej miała bałtystów, pracowałych i nad
materiałem staropruskim, od których największym był Jan Otrębski, nie
mówiąc o takich wielkich indoeuropeistach jak Jerzy Kuryłowicz lub Jan
Safarewicz. Do dzisiaj Polska jest słynna badaniami toponimistycznymi
G. Leydinga, S. Rosponda, a teraz – M. Biolik, A. Pospisyszłowej, H.
Górnowicza i R. Przybytek. Lecz w kontakcie z centrum wileńskim powstała
generacja bałtystów lingwistów, od których Wojciech Smoczyński
z Krakowa został kierownikiem nowej katedry języków bałtyckich
w Warszawie.
Od 1998 r. Vytautas Mažiulis już nie pracuje na uniwersytecie
wileńskim. Jednocześnie znikł i centrum wileński, lecz bałtystyka
litewska jeszcze jest aktywna w Kłajpedzie dzięki uczennicy Mažiulisa
Audrone Kaukiene, która kieruje tam swoją katedrą języków bałtyckich.
Dzisiaj widzimy wielkie odrodzenie interesu do prusologii w Polsce
oraz powstanie nowej generacji bałtystów.
Rozmowa o nowych badaniach nad językiem staropruskim jest dlatego
rozmowa o badaniach polskich i litewskich. Tutaj najbardziej zauważalne
są pracy Rozalii Przybytek, Wojciecha Smoczyńskiego, Audrone Kaukiene,
Grasiłdy Blažiene, Vytautasa Mažiulisa, też małolitwina starszej
generacji z Kanady Viliusa Peteraitisa.
